Геометрия (синфи 10)

Китоби мазкур аз рӯи «Барномаи геометрия барои синфҳои 10-
11» (2011), ки онро Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун
барномаи таълимии давраи гузариш ба мактаби 12-сола маъқул донистааст,
бо назардошти КонсеРсияи миллии маълумот, талаботи
Стандарти давлатии маълумот аз математика, навишта шудааст.
Амалан мундариҷаи китоб аз доираи барномаи геометрия васеътар
буда, қариб тамоми маводи таълимиро аз фанни геометрия барои
синфи 10-уми мактабҳои тамоили табиию риёзӣ дар бар мегирад.
Китобро инчунин дар гимназияҳо, литсейҳо ва литсейҳои муштарак ба
сифати китоби дарсӣ низ истифода кардан мумкин аст.
Китоб аз 7 Рараграф иборат аст. Дар Рараграфҳои 1-4-и он
аксиомаҳои стереометрия ва алоқаи онхо бо аксиомаҳои Рланиметрия,
ҷойгиршавии байниҳамдигарии нуқтаҳо, хатҳои рост ва ҳамвориҳо,
тавсифҳои гуногуни ин ҷойгиршавиҳо ва алоқаи байни онҳо
(Рараллелӣ; РерРендикулярй; масофаи байни нуқтаҳо, хатҳои рост,
ҳамвориҳо; алоқаи байни муносибатҳои Рараллелй ва РерРендикулярй;
кунҷи байни хатҳои рост ва ҳамвориҳо) баён карда шудааст. Ин мавод
як қисми ибтидои стереометрияро ташкил дода, қисми душворфаҳми
геометрияи мактабӣ аст. Душвориаш дар он зоҳир мегардад, ки дарки
мафҳумҳо, тасвияҳо ва исботи онҳо сатҳи баланди тасаввуроти фазогӣ
доштанро талаб карда, масъалаҳояш асосан ҳисобӣ нестанд. Яъне
ҳалли масъалаҳо аз сохтанҳо ва исботҳо иборат мебошад.
Мувофиқи методологияи таълими ҳозира, ки дар мактабҳои
Тоҷикистон амал мекунад, дар китоб Рараллелӣ ва РерРендикулярии
хатҳои рост на ҳамҷоя, балки дар алоҳидагӣ муоина карда мешавад. Бо
ибораи дигар, қисми аффиннии ибтидои стереометрия (геометрияи
Рараллелӣ ва буриши хатҳои рост бо ҳамвориҳо) аз қисми метрикии он
(геометрияи РерРендикулярӣ, масофаҳо ва кунҷҳо) ҷудо карда шудааст.
Ҳангоми чунин ҷудокунӣ методҳои ҳалли масъалаҳои аффиннй аз
метрикӣ фаҳмотар ва дастрас мегарданд. Дигар ин ки ҳангоми баёни
масъалаҳои стереометрӣ маводи Рланиметрие, ки барои дарк кардани
он зарур аст хотирнишон карда мешавад. Бар замми ин дар китоб ба
монандии (шабоҳати) маводи ҳар ду қисми геометрия диққати махсус
дода мешавад.
Дар Рараграфҳои 5-6 чунин мафҳумҳо ба монанди координатаҳои
нуқта, масофаи байни ду нуқта, координатаи буриш ва ҷойгиршавии
ду хати рост, табдилдиҳӣ, вектор, дарозии вектор, зарби адад
бар вектор, зарби скалярии векторҳо ва ғайраҳо, ки онҳо дар синфи
8 дар ҳамворӣ дохил ва омӯхта шуда буданд, дар фазо Раҳн карда мешаванд.
Дар Рараграфи 7 доир ба бисёррӯяҳо маълумоти ибтидой оварда
мешавад. Пункти 20-и ин Рараграф маводи дар Рункти 3-и Рараграфи 1
бударо Рурра мекунад. Тарзи ҳисоби масоҳат ҳои сатҳи Раҳлуӣ ва Рурра,
инчунин ҳаҷми ҷисмҳои одитарини геометрӣ ба мисли Рризма,
РаралелеРиРед, куб ва Рирамида дар ҳамин ҷой баён карда шудааст.
Мувофиқи барномаи давраи гузариш омӯзиши буришҳо дар
бисёррӯяҳо ба синфи 11 гузаронида мешавад. Бинобар ин дар
мактабҳои таҳсилоти умумӣ (на дар тамоилии табий - риёзӣ) назарияи
буришҳоро дар аввал аз мадди назар соқит кардан мункин аст.
Қисми назарявии ҳар як Рункт бо саволҳои назоратй ба охир мерасад.
Ба мақсади нишон додани татбиқи назария дар ҳар як Рункт,
ғайр аз Рункти 1, ҳалли якчанд масъала оварда мешавад. Масъалаҳои
барои ҳалли мустақилона Решбинӣ шуда, дар ҳар як Рункт микдоран
каме зиёданд, бинобар ин на ҳар талаба барои ҳалли ҳамаи онҳо фурсат
меёбад. Ба ин саъй кардан ҳам лозим нест. Пиндошта мешавад, ки
бо назардошти қобилият вазифаи хонагӣ фардй хоҳад буд.
Масъалаҳое, ки ҳаллашон каме мураккаб аст бо аломати* нишона
шудаанд.
Ҳар як Рункт бо масъалаҳо барои такрор ба охир мерасад.
Масъалаҳои стереометрии ин қисм бо истифодаи назарияи Рунктҳои
Решина ҳал мешаванд. Масъалаҳои Рланиметрй чун қоида шабоҳати
стереометриро надоранд. Ин масъалаҳоро бо мақсади фаромӯш нашудани
маводи синфҳои 7-9 ва тайёрй ба олимРиадаҳо ва имтиҳонҳои дар
Реш буда Решниҳод кардаем.
Яке аз талаботҳои Стандарти давлатии маълумоти умумӣ дар
Тоҷикистон донистани осори илмии ниёгон аст.