Azərbaycan tarixi - History of Azerbaijan

(Azərbaycanca)

Şablon:Sidebar with collapsible lists: Şablonda düyün tapıldı Azərbaycan tarixi - qədim dövrdən bu günə kimi Azərbaycanın tarixi. Azərbaycan ərazisində hələ Paleolit dövründən etibarən məskunlaşma var idi (Azıx mağarasından tapılmış Azıxantrop və Qobustan petroqlifləri). E.ə. IV əsrdən 705-ci ilə qədər Azərbaycan ərazisində Qafqaz Albaniyası çarlığı mövcud idi, regionun cənub-şərqi hissəsi isə Atropatenanın tərkibində idi. VIII əsrdə Albaniya və Atropatena Ərəb Xilafətinin tərkibinə daxil olur və islam və islam mədəniyyəti ilə tanış olur. Ərəb Xilafətinin zəifləməsindən sonra Azərbaycanda bir sıra feodal dövlətlər meydana gəlir (Şirvanşahlar, Salarilər, Sacilər, Şəddadilər və Rəvvadilər).

XI əsrdə Azərbaycanın Böyük Səlcuq İmperiyasının tərkibinə daxil olması Azərbaycan xalqının formalaşması prosesində əhəmiyyətli rol oynayır. Azərbaycan xalqının formalaşması XV əsrdə başa çatır.[1] Arran XII əsrdə Azərbaycan Atabəyləri dövlətinin tərkibinə daxil olur, XIII əsrdə isə monqolların hücumuna məruz qalır. Azərbaycan Elxanilər və Teymurilər dövlətinin tərkibinə daxil olur. Teymurilərin zəifləməsi ilə Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətləri yaranır. XVI əsrdə Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin tərkibinə daxil olur. 1747-ci ildən XIX əsrin əvvəllərinə qədər regionda Azərbaycan xanlıqları mövcud olmuşdur. Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil olduqdan sonra Azərbaycan ərazisi quberniya və uyezdlərə bölünür.

Rusiya imperiyasının süqutundan sonra, 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıldı. 1920-ci ildə yaranan Azərbaycan SSR 1936-cı ildə SSRİ-in tərkibinə daxil oldu. 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası SSRİ-dən ayrılaraq müstəqilliyini elan etdi.

(English)

Azerbaijan is a country in the Caucasus region of Eurasia. It is bounded by Caspian Sea to the east, Russia's Daghestan region to the north, Georgia to the north-west, Armenia and Turkey to the south-west, and Iran to the south. Azerbaijan is a home to various ethnicities, majority of which are Azerbaijani, a Turkic ethnic group which numbers close to 9 million in the independent Republic of Azerbaijan.

During Median and Persian rule, many Caucasian Albanians adopted Zoroastrianism and then switched to Christianity prior to coming of Muslim Arabs and more importantly Muslim Turks. The Turkic tribes are believed to have arrived as small bands of ghazis whose conquests led to the Turkification of the population as largely native Caucasian and Iranian tribes adopted the Turkic language of the Oghuz and converted to Islam over a period of several hundred years.[1]

Following the Russo-Persian Wars of 1813 and 1828, the Qajar Empire was forced to cede all its Caucasian territories to the Russian Empire and the treaties of Gulistan in 1813 and Turkmenchay in 1828 finalized the borders between Czarist Russia and Qajar Iran.[2][3] The area to the North of the river Aras, among which the territory of the contemporary republic of Azerbaijan were Iranian territory until they were occupied by Russia in the course of the 19th century.[4][5][6][7][8][9] Under the Treaty of Turkmenchay, Qajar Iran recognized Russian sovereignty over the Erivan Khanate, the Nakhchivan Khanate and the remainder of the Lankaran Khanate, comprising the last parts of the soil of the modern-day Azerbaijani Republic that were still in Iranian hands.[10]

After more than 80 years of being under the Russian Empire in the Caucasus, the Azerbaijan Democratic Republic was established in 1918. The name of "Azerbaijan" which the leading Musavat party adopted, for political reasons,[11][12] was, prior to the establishment of the Azerbaijan Democratic Republic in 1918, exclusively used to identify the adjacent region of contemporary northwestern Iran.[13][14][15] The state was invaded by Soviet forces in 1920 and remained under Soviet rule until the collapse of the Soviet Union in 1991, after which the modern-day Republic got founded.